TRÁI PHIẾU VÀ BA LÝ DO BẤT CẬP

HỒNG SƯƠNG Khalil Belhimeur, chuyên gia phân tích của ngân hàng Standard Chartered vừa có bản báo cáo về thị trường trái phiếu Việt Nam ngày 30.3 vừa qua. Trong đó, ông có nói đến ba lý do bất cập giữa mục tiêu và thực tế phát hành trái phiếu ra thị trường. Sau khi lãi suất trái phiếu trên thị trường tăng mạnh trong những tháng đầu năm, do việc nới lỏng mạnh tay của NHNN và tính thanh khoản của thị trường tăng, thị trường trái phiếu Việt Nam đã chứng kiến một sự điều chỉnh. Trái phiếu kỳ hạn 2 năm và 5 năm đã thoát ra khỏi lãi suất thấp lần lượt ở mức 7,6% và 7,95%, và hiện đang giao dịch ở mức cao hơn khoảng 1%. Tăng trưởng GDP trong quý 1 năm nay là 3,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng của cả năm là 6,5%. Báo cáo cho rằng điều này dường như là quá tham vọng. Việt Nam, với tỉ lệ xuất khẩu/GDP là 0,75, vẫn bị ảnh hưởng bởi hoạt động tiêu dùng thất thường của các nước. Tuy một số người lạc quan với cán cân thương mại dương, nhưng sự tăng trưởng này cho thấy hoạt động tiêu dùng nội địa đang suy giảm. Trong khi đó, số lượng các dự án FDI, theo báo cáo của chính phủ, giảm 70% trong quý 1 so cùng kỳ năm ngoái. Dòng vốn nước ngoài chảy khỏi các thị trường tài chính, với tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu và trái phiếu của nước ngoài đang giảm. Các nguồn lực đều suy giảm. Vì thế nhu cầu chi tiêu của Chính phủ cần phải tăng lên là tất yếu. Gói kích cầu trị giá 6 tỉ USD đã được thông qua song mới chỉ có 1 tỉ USD được giải ngân. Phần còn lại là hỗ trợ các dự án cơ sở hạ tầng và cắt giảm thuế. Qui mô nhỏ của kế hoạch chi tiêu đưa đến lo ngại về nguồn vốn cho phần thiếu hụt ngân sách. Trong khi Chính phủ đặt ra khá nhiều mục tiêu lớn thì con số thực tế cuối cùng có thể nhỏ hơn. Năm 2008, kho bạc Nhà nước có kế hoạch phát hành khoảng 90 ngàn tỉ đồng nhưng chỉ được 49 ngàn tỉ đồng. Tình hình lặp lại ở quý 1.2009, với công bố phát hành 22 ngàn tỉ đồng, nhưng đến nay mới dừng ở con số 2,6 ngàn tỉ đồng. Theo báo cáo này, có ba lí do chính đằng sau sự bất cập. Lãi suất trái phiếu sẽ tăng trở lại Theo báo cáo, tính thanh khoản đang được nới lỏng, với sự thu hẹp của các nghiệp vụ thị trường mở và lãi suất qua đêm đang dần hạ xuống. Quan trọng hơn, lãi suất cho vay thương mại hiện cao nhất là 10.5%, chênh lệch rất nhỏ với trái phiếu. Các hoạt động kinh tế sẽ khó tăng trưởng trở lại trong trung hạn, nhu cầu vay có thể giảm. Như vậy, các ngân hàng có thể rơi vào tình trạng thặng dư vốn. Do đó, việc lãi suất trái phiếu tăng trở lại chỉ là vấn đề thời gian.   Thứ nhất, trần lãi suất trái phiếu cho đấu giá tại thị trường sơ cấp được đưa ra là 7% từ đầu năm không hề thu hút nhà đầu tư, khi nhà đầu tư vẫn tiếp tục trả giá với mức ở thị trường thứ cấp. Thứ hai, vốn huy động dự trữ không được giải ngân hết. Từ năm 2003-2008 huy động được hơn 300 ngàn tỉ đồng, nhưng mới giải ngân 65 ngàn tỉ đồng. Với lạm phát cao, Chính phủ đã không thực hiện các dự án tránh làm nóng thêm nền kinh tế. Như vậy, nhu cầu tăng dự trữ trong năm 2009 của Chính phủ vẫn không rõ ràng. Thứ ba là sự lựa chọn đồng USD. Tính thanh khoản của USD được cải thiện khi nhà đầu tư quan tâm nắm giữ những đồng tiền có mệnh giá ổn định. Vì vậy, trái phiếu ngoại tệ đã thu hút được sự quan tâm của nhà đầu tư. Như vậy, số lượng trái phiếu bằng đồng VNĐ dự định phát hành trong năm 2009 có thể sẽ nhỏ hơn con số mục tiêu.