Thực tiễn công nhận và bảo vệ quyền dân sự: 28 năm chưa đòi được nhà cho thuê

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 dự liệu Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có quyền xem xét lại các quyết định của chính mình, đây là một dạng cánh tay nối dài cho tình trạng xét xử không có điểm dừng và là thách thức lớn đối với niềm tin của người dân vào công lý và lẽ công bằng… (Civillawinfor) Kỳ án kéo dài 28 năm là điển hình cho tình trạng xét xử không có điểm dừng trong tố tụng dân sự. Quyết định giám đốc thẩm không hủy bản án phúc thẩm bị kháng nghị nên vụ án tồn tại hai quyết định có nội dung đối kháng nhau. Sau ba lần xét xử sơ thẩm, bốn lần phúc thẩm, ba lần giám đốc thẩm, vụ kiện đòi nhà cho thuê kéo dài gần 28 năm nay quay trở về vạch xuất phát ban đầu, chờ xét xử sơ thẩm. Nguyên đơn lẫn bị đơn không chờ đợi được, lần lượt qua đời khiến mọi việc càng thêm rối rắm. Liên tục giám đốc thẩm Theo hồ sơ, năm 1983, cụ D. đã khởi kiện đòi ông H. phải trả lại cho mình căn nhà mà ông H. đã thuê trước năm 1975. Bốn năm sau, TAND quận 6 xử sơ thẩm và TAND TP.HCM xử phúc thẩm đều công nhận nhà là của cụ D., buộc ông H. phải trả nhà lại. Tuy nhiên, năm 1989, Ủy ban Thẩm phán TAND Tối cao đã giám đốc thẩm, tuyên hủy hai bản án giao về cho TAND TP.HCM xử sơ thẩm lại. Giữa năm 1990, TAND TP.HCM xử sơ thẩm vẫn công nhận căn nhà trên của cụ D., buộc bên thuê phải trả lại nhà (lúc này ông H. đã chết). Bản án lại bị kháng cáo. Cấp phúc thẩm sau khi xem xét đã ra quyết định “dĩ hòa vi quý” đem căn nhà chia cho cả hai bên. Sau khi bản án trên bị kháng nghị, Ủy ban Thẩm phán TAND Tối cao đã hủy án, giao cho TAND Tối cao xét xử phúc thẩm lại. Giữa năm 1992, TAND Tối cao đã công nhận chủ quyền nhà cho cụ D.   Những tưởng vụ án đã kết thúc sau gần 10 năm giằng co nhưng sau đó lại bị kháng nghị. Cuối năm 1994, Ủy ban Thẩm phán TAND Tối cao giám đốc thẩm, bác yêu cầu đòi nhà của cụ D. với lý do “nhu cầu về chỗ ở của chủ nhà là chưa cần thiết”. Điều trớ trêu là quyết định giám đốc thẩm trên cũng không hủy bản án phúc thẩm bị kháng nghị nên lúc này vụ án cùng tồn tại song song hai quyết định có nội dung đối kháng nhau. Trở về vạch xuất phát Không lâu sau đó, vợ của ông H. xuất cảnh sang nước ngoài. Nhận thấy bên thuê nhà không còn nhu cầu chỗ ở nên gia đình cụ D. lại khởi kiện đòi lại nhà cho thuê. Nghiên cứu đơn xong, tòa án đã không thụ lý vì vướng yếu tố nước ngoài. Mãi đến năm 2006, ách tắc mới được khơi thông, vụ tranh chấp tiếp tục được giải quyết. Ngày 16-8-2010, TAND TP xử sơ thẩm, một lần nữa công nhận nhà là của cụ D., yêu cầu bên thuê phải trả lại. Tuy nhiên, mới đây Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao đã tuyên hủy toàn bộ án sơ thẩm do có nhiều thiếu sót. Cụ thể, án sơ thẩm chưa làm rõ công sức ông H. xây sửa thêm trong quá trình thuê nhà; chưa xác minh số nhân khẩu và điều kiện ăn ở của người thuê; vi phạm nghiêm trọng tố tụng khi không đưa gia đình con trai cụ D. vào vụ án… Vậy là sau 28 năm mòn mỏi tranh chấp, cả nguyên đơn lẫn bị đơn đều đã qua đời, còn vụ kiện quay trở lại vạch xuất phát. Lẽ ra nếu vụ kiện được giải quyết sớm thì không phải kéo vào vòng tố tụng thêm 20 người thừa kế… trong đó một số đang sinh sống ở nước ngoài và mất địa chỉ liên lạc. Việc thu thập lời khai, triệu tập xét xử càng thêm phức tạp…

Án không điểm dừng gây thiệt cho đương sự Kỳ án đòi nhà cho thuê của cụ D. là điển hình cho tình trạng không có điểm dừng trong tố tụng dân sự. Đây cũng là điểm bất cập của hệ thống pháp luật, để lại nhiều hệ lụy, gây thiệt hại cho người dân và Nhà nước, tạo khoảng hở dễ phát sinh tiêu cực. Riêng việc hủy án sơ thẩm ngày 16-8-2010 vì lý do vi phạm tố tụng nghiêm trọng cũng cần phải xem xét kỹ. Chỉ những vi phạm nào làm thay đổi bản chất đòi nhà cho thuê thì mới hủy án, còn những thiếu sót không ảnh hưởng đến nội dung thì không cần thiết hủy án để hạn chế tình trạng hủy án nhiều lần, kéo dài quá trình tố tụng. Luật sư NGUYỄN THÀNH CÔNG (Công ty Luật Đông Phương Luật)

SOURCE: BÁO PHÁP LUẬT TPHCM - BÌNH MINH