TÁC QUYỀN ÂM NHẠC: VẪN BỊ LỜ ĐI!

NHỊ HÀ Sự “vô tư”, “vô tâm” của không ít người đang làm giàu từ kinh doanh âm nhạc đã khiến các nhạc sĩ phải gánh chịu nhiều nỗi ngậm ngùi… Nhạc sĩ Phó Đức Phương – Giám đốc Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), có lần đã phải ngậm ngùi chia sẻ với chúng tôi: “Chỉ có gỗ đá mới vô tri trước việc làm vạn bất đắc dĩ (đòi tác quyền- PV) của những người đã sản sinh ra những ca khúc bất hủ, ngân nga suốt thế kỷ qua tại Việt Nam”. Đại gia cũng không “chơi đẹp” Lẽ ra, theo thông lệ quốc tế, các tổ chức sử dụng tác phẩm âm nhạc phải trích 3-15% tổng kinh phí đầu tư và doanh thu quảng cáo để lập quỹ nhuận bút cho các tác giả và việc trả tác quyền cho nhạc sĩ được tính theo tần suất sử dụng tác phẩm. Quyền tác giả phải được bảo vệ tới 50 năm sau khi tác giả mất (dự thảo Luật sửa đổi sắp trình Quốc hội còn quy định thời hạn này lên tới 75 năm) ở mọi lĩnh vực sử dụng tác phẩm với mục đích kinh doanh. Nhưng để có được sự công bằng đó, còn phải tranh đấu dài dài! Mấy năm trước, không chỉ một số đơn vị sản xuất, phát hành băng đĩa nhạc ở TPHCM bị phát hiện “chỉ trả tác quyền cho một số tác giả quen biết, còn các tác giả khác khi nào đòi mới được trả tác quyền, còn không đòi thì lờ đi”; mà nhiều “đại gia” truyền thông cũng bị phản ứng. Mức chi trả tác quyền cho từng thể loại tác phẩm âm nhạc (bao gồm nhạc có lời và nhạc không lời) cũng hết sức tùy tiện. Lần đầu tiên 371 nhạc sĩ sau một thời gian dài chỉ được nhận những đồng tiền tác quyền có tính tượng trưng, an ủi đã phải đồng loạt lên tiếng về tình trạng “thanh toán nhỏ giọt” tiền tác quyền âm nhạc trong bối cảnh mỗi năm hàng trăm chương trình ca nhạc lớn nhỏ được lên sóng phát đi phát lại. “Luật pháp Việt Nam cũng như quốc tế đã có quy định rõ ràng về vấn đề tác quyền, chúng tôi chỉ làm đúng theo chủ trương và mong muốn sức lao động của mình được tôn trọng”, nhạc sĩ Huy Thục bày tỏ.   Tuy nhiên, những người sử dụng, kinh doanh âm nhạc cũng có những lập luận riêng. Hoặc biện bạch. Hoặc kêu ca khó khăn. Bị yêu cầu trả từ 1 triệu đồng đến 1,5 triệu đồng một lần sử dụng ca khúc cho người sáng tác (tùy theo quy mô của tác phẩm), khoảng 5 triệu đồng cho một tác phẩm nhạc không lời, hợp xướng từ 15 đến 30 triệu đồng…, đại diện VOV so bì: “một số cơ quan truyền thông khác chỉ trả 200 nghìn đồng một ca khúc”! VTV thì bị “tố” là “mới chỉ trả bằng 1 phần 10 mức giá họ đáng phải trả” qua VCPMC (từ 200 triệu đồng đến 400 triệu đồng/năm (10.000 đồng/ca khúc nếu chương trình không có tài trợ và 170.000 đồng/ca khúc nếu chương trình có tài trợ, quảng cáo). Điều đáng nói là, chừng nào mức trả quá thấp cho các nhạc sĩ còn được duy trì thì chừng đó “nỗi ấm ức bản quyền” vẫn còn chưa được giải tỏa, nhất là trong bối cảnh việc thực thi pháp luật, làm quen với yêu cầu tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ mới chỉ ở giai đoạn đầu tiên. Không thuần túy là tiền Dù gặp nhiều khó khăn, phải đối đầu với nhiều rào cản, nhưng sau 5 năm hoạt động, VCPMC đã phân phối được 14 tỷ đồng cho các tác giả. Năm 2007, thu 9 tỷ đồng (bằng 4 năm trước cộng lại). Kết thúc năm 2008, VCPMC công bố một thành quả ấn tượng: thu được hơn 15 tỷ đồng tiền bản quyền tác giả cho các nhạc sĩ Việt Nam và quốc tế, tăng gần 62% so với năm 2007. Trong số 1.300 nhạc sĩ, tác giả uỷ quyền, hơn 20 tác giả nhận tiền tác quyền trên 100 triệu đồng, người cao nhất nhận 197 triệu đồng. Top nhạc sĩ được trả tiền tác quyền cao nhất có Trần Tiến, Hoài An, Quốc Bảo, Phạm Tuyên, Nguyễn Ngọc Thiện, Dương Thụ… Hệ thống phần mềm lưu trữ tác giả – tác phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế mang tên Mis@Asia được lắp đặt. VCPMC trở thành thành viên Liên minh Quốc tế các hiệp hội tác giả nhạc và lời thế giới (CISAC) và tự tin đặt mục tiêu thu 18 tỷ đồng tiền bản quyền tác giả, nâng số lượng tác giả ủy quyền lên 1.800 thành viên trong năm 2009. Theo nhạc sĩ Phó Đức Phương, trong năm 2008, đa phần các Trung tâm băng, đĩa nhạc và các ca sỹ tự đầu tư để phát hành album ở TPHCM đã thực hiện việc trả tác quyền, nhờ đó, nguồn thu bản quyền từ băng đĩa trong năm 2008 đạt gần 650 triệu đồng, tăng hơn 6 lần so với năm 2007. Năm 2009, một trong những mục tiêu đấu tranh của VCPMC sẽ là các website, nhạc sĩ Phó Đức Phương cho biết. Trước đó, lĩnh vực này đã “có chuyện” và bị coi là “chưa nghiêm túc thực hiện bản quyền tác giả và quyền liên quan”, như một đánh giá của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sau cuộc kiểm tra giữa năm 2008 các website. Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nhạc sĩ An Thuyên bày tỏ quan điểm: “Thời đòi hỏi âm nhạc phải là sự dâng hiến đã qua. Xã hội và những người sử dụng, kinh doanh tác phẩm âm nhạc phải có trách nhiệm với những người đã làm ra nó, phải bảo vệ bản quyền tác giả âm nhạc một cách toàn diện, không chỉ đòi tiền cho các nhạc sĩ mà quan trọng hơn là bảo vệ danh dự, uy tín của nhạc sĩ, nhất là trong trường hợp tác phẩm âm nhạc bị xuyên tạc, bị sử dụng vào những việc tổn hại tới tên tuổi của họ”. Tác phí bản quyền âm nhạc trong hoạt động karaoke: Tự thỏa thuận Tại các tỉnh và thành phố lớn, số lượng các quán karaoke và phòng hát karaoke không phải là nhỏ. Nếu vấn đề tác phí bản quyền âm nhạc được thực hiện tốt ở những nơi này, có lẽ đây cũng sẽ là một nguồn thu không nhỏ của Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc. Theo Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, hiện nay, do chưa thể thống kê chính xác các bài hát cũng như lượt sử dụng của các bài hát, bản nhạc trong quán karaoke nên việc tính tiền tác quyền được thu theo số lượng phòng hát/tháng hoặc năm. Số tiền phí tác quyền âm nhạc phải nộp sẽ tùy thuộc vào sự thỏa thuận của hai bên, không quy định cụ thể. Các cơ sở kinh doanh karaoke phải sử dụng các băng đĩa nhạc có bản quyền và phải có thỏa thuận về việc thu tác phí bản quyền âm nhạc đối với Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc, thuộc Hội Nhạc sĩ Việt Nam.