TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÈ HỢP TÁC XÃ

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa tư tưởng hợp tác xã (HTX) vào Việt Nam. Ngay từ khi còn bôn ba tìm đường cứu nước, Người đã quan tâm đến tổ chức kinh tế quan trọng này. Trong cuốn Đường Kách mệnh viết năm 1927, sau khi phân tích những lợi ích của HTX, Người đã nhấn mạnh: “Tục ngữ An Nam có những câu: “Nhóm lại thành giàu, chia ra thành khó” và “Một cây làm chẳng nên non, nhiều cây nhóm lại thành hòn núi cao”. Lý luận HTX đều ở trong những điều ấy”. Tác phẩm Đường Kách mệnh, Người đưa ra khái niệm: “HTX là góp gạo thổi cơm chung, cho khỏi hao của tốn công, lại có nhiều phần vui vẻ”. Đến năm 1946, Người xác định: “HTX là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh thì khó nhọc ít mà ích lợi nhiều” Người giải thích rõ sự khác nhau giữa hội buôn và HTX ở chỗ: “Hội buôn thì lợi riêng, HTX thì lợi chung” và “HTX tuy là để giúp đỡ lẫn nhau, nhưng không giống các hội từ thiện vì các hội ấy chỉ tiêu đi mà không làm ra… HTX có tiêu đi, có làm ra, chỉ giúp những người trong Hội, nhưng giúp một cách bình đẳng một cách “cách mệnh” ai cũng giúp và ai cũng bị giúp”. Xét theo thành phần kinh tế và tính chất xã hội, Người cho rằng: “Trong chế độ dân chủ mới… các HTX nó là nửa chủ nghĩa xã hội và sẽ tiến lên chủ nghĩa xã hội. HTX là thành phần thứ hai trong năm thành phần kinh tế ở nước ta”.   Xét theo hình thức sở hữu tư liệu sản xuất, Người cho rằng: “HTX tức là sở hữu của tập thể nhân dân lao động…. Kinh tế HTX là hình thức sở hữu của nhân dân lao động, Nhà nước đặc biệt khuyến khích, hướng dẫn và giúp đỡ cho nó phát triển” Người khẳng định HTX là khâu chính thúc đẩy cải cách xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt, Người cho rằng HTX có thể thành lập ở cả trong công sở, hầm mỏ, xưởng máy, đồn điền… và nhất là ở nông thôn với nhiều loại hình: Tín dụng, tiêu thụ, sản xuất, mua bán,…. Do vậy, nói theo mục đích, Người đã định nghĩa: “HTX nông nghiệp là một tổ chức có lợi cho nhà nông. Nó là một cách tranh đấu kinh tế hiệu quả nhất, để giúp cho việc xây dựng nước nhà” “là một cách làm cho nông dân đoàn kết, làm cho nhà nông thịnh vượng” “giúp cho nhà nông đạt đến mục đích, đã ích quốc lại lợi dân”. Về mặt bản chất: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi chế độ HTX có nhiều mục tiêu đồng nhất với mục đích CNXH, vì ở một nước tiểu nông khi toàn bộ nông dân tham gia HTX, đó là con đường đi đến ấm no, hạnh phúc, thì cũng có nghĩa toàn bộ xã hội được ấm no, hành phúc, đó thực chất là chế độ XHCN; và chế độ HTX văn minh thể hiện đầy đủ, trọn vẹn các đặc trưng, bản chất của CNXH. Trong vấn đề này V.I. Lênin cũng đã khẳng định như vậy, “hợp tác xã chính là một chủ nghĩa xã hội thu nhỏ”. Về mục đích: HTX là tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau, mưu lợi chung, chung nhau góp sức cùng có lợi. Hợp tác với nhau để cùng mạnh lên, vươn lên, chống lại sự áp bức, chống lại tình trạng không bình đẳng về kinh tế, xã hội. Về vai trò: HTX giúp nhau vươn lên, chống lại mọi sự bất công, áp bức về kinh tế-xã hội; là con đường đi lên của người dân vượt qua khó khăn, nghèo đói, xây dựng cộng đồng văn minh, tương thân, tương ái; là một tổ chức dân chủ và cách mạng. Về nguyên tắc tổ chức: Phải thật sự dân chủ, tự nguyện. Phải phù hợp với thực tiễn cuộc sống, không rập khuôn cứng nhắc, phát triển một cách tuần tự, không nóng vội, tiến hành từ hình thức thấp đến cao. Bình đẳng, cùng có lợi, thiết thực; và phải có sự lãnh đạo. Các hợp tác xã cũng phải liên kết với nhau. Những tư tưởng của Hồ Chí Minh về HTX vẫn còn nguyên giá trị trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam, khi Đảng và Nhà nước chủ trương tiến hành đường lối phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, các thành phần kinh tế đều bình đẳng trước pháp luật. Đó chính là một trong những cống hiến xuất sắc của Người đối với cách mạng Việt Nam, mà ngày nay toàn Đảng, toàn dân ta đang thực hiện con đường Người đã lựa chọn. Trong tác phẩm Đường Kách mệnh, Người tổng kết thực tiễn phát triển HTX của các nước trên thế giới, từ HTX đầu tiên ra đời năm 1761 tại Anh, do mấy người thợ dệt vải rủ nhau lập ra một cái hội “làm vải cho tốt và bán giá trung bình trong làng xóm” đến hình thức HTX ở Nga, Pháp, Đan Mạch, Đức, những ý tưởng về HTX trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. Các nhà nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh đã tổng kết có tất cả 154 tác phẩm của Người đề cập tới HTX, 505 lần, Bác dùng cụm từ ”Hợp tác xã trong các bài viết, bài nói chuyện. Nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX trong tác phẩm: ”Đường Kách mệnh và những tác phẩm sau này của Người, có thể nói đó là những lý luận điển hình, mẫu mực về HTX, là biểu hiện sinh động của sự gặp gỡ giữa văn minh phương Đông nói chung, văn hóa Việt nói riêng. Điều kỳ lạ hơn nữa quan niệm của Bác về HTX lúc đó còn rất đúng với nhận thức hiện nay của quốc tế, trước hết là của Liên minh HTX quốc tế, Tổ chức lao động quốc tế (ILO) và các nước khác theo bản chất, giá trị, những nguyên tắc và cách thức tổ chức HTX. Có thể rút ra mấy vấn đề lớn từ Tư tưởng Hồ Chí Minh trong vấn đề HTX: 1. Sự ra đời của HTX như là quá trình phát triển lịch sử, tự nhiên và khởi đầu từ nhu cầu thực tế. 2. HTX chứa đựng những tiềm năng của chủ nghĩa xã hội. 3. HTX là quá trình thực hiện một mối liên kết, tương tác, đoàn kết với nhau. 4. Đa dạng hóa các hình thức hoạt động của HTX, vừa độc lập, tự chủ, vừa liên thông HTX. 5. HTX là một tổ chức tự nguyện, bình đẳng và dân chủ. Theo Người, việc xây dựng và phát triển HTX không phải là sự áp đặt theo lối chủ quan, duy ý chí mà phải được hình thành trên các cơ sở sau: 1. Phải dựa trên cơ sở nhu cầu thực tiễn đòi hỏi mà tổ chức xây dựng HTX cho phù hợp cả về tổ chức và qui mô. 2. Phải dựa trên các nguyên tắc: Tự nguyện, cùng có lợi, quản trị dân chủ. Người viết: “Chuẩn bị tốt là làm cho xã viên tự nguyện, tự giác, không được gò ép, mệnh lệnh và Quản trị phải dân chủ”. 3. Phải dựa trên cơ sở hiệu quả kinh tế. Người viết: “Cần phải nêu cao tính hơn hẳn của HTX bằng những kết quả thiết thực và gọi là HTX bậc cao thì phải đoàn kết cao, sản xuất phải cao, thu nhập chung của HTX phải cao, thu nhập riêng của xã viên phải cao”. 4. Để HTX tồn tại và phát triển thì cần phải có sự hỗ trợ của Nhà nước. Theo Bác, Nhà nước phải giúp HTX về vốn, về tiêu thụ sản phẩm…. Người nêu: “HTX còn nghèo, thường thường Chính phủ phải giúp đỡ, phải cho vay vốn” “Chính phủ phải cố gắng phục vụ lợi ích HTX” và “cái gốc trong việc lãnh đạo HTX vẫn là Chi bộ Đảng ở cơ sở”. Thực tiễn hiện nay cho thấy, địa phương nào được cấp ủy quan tâm lãnh đạo, chính quyền quan tâm hỗ trợ, cán bộ HTX nhiệt tình, có tâm huyết, có năng lực quản lý, các nguyên tắc tự nguyện dân chủ trong HTX được phát huy… thì địa phương đó có phong trào HTX phát triển mạnh và có hiệu quả rõ rệt.