THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VÀ TÂM LÝ ĐẦU TƯ THẮNG THUA Ở VIỆT NAM

TRẦN LONG TuanVietNam - Không ít sách vở phân tích tâm lý của người thành công và thất bại tại thị trường chứng khoán trên thế giới. Nhà đầu tư Việt Nam có những đặc điểm tâm lý riêng khác với nhà đầu tư thế giới. Một số phân tích về tâm lý nhà đầu tư Việt Nam từ những nhận xét của các cán bộ môi giới của nhiều công ty chứng khoán tại Việt Nam. Người thắng cuộc:  tạo và luôn giữ nguyên tắc Người thắng cuộc được coi là những người có tỷ lệ thành công trong đầu tư cao, thu được mức lợi nhuận tương đối sau một khoảng thời gian dài đầu tư. Những người chỉ tham gia một hai lần mà lãi lớn không thể coi là người thắng cuộc trên thị trường. Người thắng cuộc có quá trình chuẩn bị quyết định đầu tư cẩn thận. Họ có thể mất nhiều đêm chỉ để đọc thông tin, phân tích các chỉ tiêu cơ bản, xem xét diễn biến thị trường để rút ra quy luật diễn biến giá của một cổ phiếu. Họ tổ chức thông tin khá khoa học, đọc thông tin từ nhiều nguồn, sau đó, họ biết cách tổng hợp thông tin dưới dạng các bảng biểu thuận lợi nhất cho việc ra quyết định của mình. Người thắng cuộc khi đầu tư phải chuẩn bị một lượng vốn tương đối, vì vậy họ trường vốn hơn trong giai đoạn đầu tư dài, họ có thể đã thắng từ trước nên có tích luỹ khá lớn. Vì vậy, tâm lý của họ cũng khá thoải mái hơn khi  thua lỗ. Họ không bao giờ đầu tư hết toàn bộ tiền của mình. Mà các khoản đầu tư thường chỉ chiếm một tỷ lệ % nhất định trong tổng số tiền của mình. Họ vẫn để “cửa” để cho những lần sau, để có cơ hội sửa sai nếu như lần đầu tư này thua lỗ. Người thắng cuộc khá kiên trì sau quyết định của mình. Họ có nguyên tắc đầu tư. Ví dụ, họ xác định mức giá mua vào từ trước của một cổ phiếu, và chỉ khi giá thị trường xuống tới mức đó mới mua, sau đó họ cũng có ngưỡng trên bán ra cổ phiếu, và ngay khi giá cổ phiếu đạt mức đó họ bán ngay không ngần ngừ mặc dù thị trường có thể vẫn đang lên. Người thắng cuộc ra quyết định ít khi bị ảnh hưởng bởi người khác. Họ tự tin với quyết định của mình, vì biết chắc là xác xuất thắng của mình khá cao. Chính sự chiến thắng đem lại sự tự tin và từ đó củng cố cảm nhận “giác quan thứ sáu” của người chơi.   Ra quyết định nhanh, quyết định ít khi chịu ảnh hưởng bởi dao động của thị trường trong các ngày chờ cổ phiếu về. Không cần bám sàn quá nhiều. Họ tận dụng được các phương tiện thông tin từ xa. Không nhất thiết nhìn bảng giá biến động vì họ có thể dự đoán với tỷ lệ chính xác khá cao diễn biến của phiên giao dịch hoặc diễn biến của giá cổ phiếu. Ở đây cũng phải thấy có hai loại nhà đầu tư: dài hạn và lướt sóng. Nhà đầu tư thành công thì lại thưởng là các nhà đầu tư dài hạn hơn. Họ không mua để bốn phiên sau bán luôn, mà mua thường ở mức thị trường thấp, chờ một vài tuần thị trường lên rồi mới bán. Nhà đầu tư thành công là những “tay lướt sóng đại tài”, tuy nhiên đa số các nhà đầu tư lướt sóng đều không thể là nhà đầu tư thành công mà muốn thành công, người lướt sóng phải là những người đầu tư chuyên nghiệp tại sàn hoặc các nhà chuyên gia đầu tư ngắn hạn. Người thua cuộc:  vào thị trường quá muộn, ra khỏi thị trường cũng quá muộn Không thể nói người thua cuộc là những người thiếu chuẩn bị khi ra quyết định đầu tư. Có những người đưa ra quyết định ngẫu nhiên, thấy cổ phiếu đó những người thân quen mua nên cũng mua, có thể họ thắng nhưng rủi ro cũng rất cao. Còn có nhiều nhà đầu tư cũng chuẩn bị khá cẩn thận trước khi đưa ra quyết định, lấy thông tin từ nhiều nguồn như các phương tiện truyền thông, báo, đài, mối quan hệ quen biết. Họ tích cực tham gia các khoá đào tạo, trên uỷ ban hay tại các công ty chứng khoán khác. Nhưng tóm lại họ chưa đạt đủ chiều sâu, kiến thức không được tổng hợp và không chọn được nguyên tắc chọn lọc thông tin của mình. Ra quyết định của người thua là theo yếu tố bầy đàn, không có cơ sở. Chẳng hạn khi thị trường lên họ chạy theo bầy mua bán, chứ không có cơ sở, chịu sự tác động của người khác. Do vậy, có thể có lúc họ thắng nhưng với các thị trường biến động như hiện nay, rất dễ là người đi sau nên họ sẽ là người “đổ vỏ” cho người thắng cuộc. Họ hay thay đổi, lập trường không vững vàng. Không có định hướng về lợi nhuận: những người này nghĩ rằng thị trường sẽ lặp lại lãi cao như trong quá khứ nên họ “tham” chờ chưa hiện thực hoá lợi nhuận nên không ngờ thị trường đảo chiều khi chưa được mức giá mong muốn. Người thua không rút được kinh nghiệm cho các thất bại của mình, và sau đó họ thường mất phương hướng không biết nên đầu tư ra sao sau lần thất bại. Họ sẽ từ bỏ nguyên tắc mà họ đã đặt ra từ trước. Khi giá lên họ phân khích quá mức, quyết định vội vàng, có thể là bán ngay chốt lời vì họ không tự tin vào phán đoán của mình rằng thị trường tiếp tục tăng. Người thua cuộc càng chấp nhận rủi ro khi giá càng xuống. Khi thị trường xuống quá thấp, người thua cuộc lại cố gắng giữ cổ phiếu để hy vọng là thị trường sẽ lại lên và sẽ chuyển từ đầu tư ngắn hạn và dài hạn. Như vậy, số lỗ của nhà đầu tư tiếp tục tăng lên, thua càng thua. Yếu tố nào quyết định người thắng và người thua Yếu tố đầu tiên quyết định người thắng và người thua đó là phải xác định được nguyên tắc đầu tư. Người thua cuộc không có nguyên tắc mà chỉ theo cảm tình. Mua vào khi nghĩ rằng cổ phiếu rẻ so với giá trong quá khứ hoặc khi mọi người rủ nhau mua. Người thắng cuộc có nguyên tắc về điểm mua và bán, khối lượng mua và bán. Ví dụ, nhiều người thắng cuộc chỉ mua vào khi có đủ dấu hiệu là cổ phiếu đó đã đảo chiều đi lên. Nếu quyết định sai, người thắng cuộc rút kinh nghiệm từ quyết định của mình, và không quá bi quan lo sợ. Họ trường vốn hơn và biết rằng thị trường sẽ có thể lên lại. Họ cũng xác định mức cắt lỗ và tuân thủ cắt luôn. Họ bình tĩnh chờ đợi vì họ biết rằng có thể thua, nhưng sẽ có lúc lãi để bù lại. Người thua cuộc mắc phải vòng luẩn quẩn của tâm lý, họ cứ đắn đo khi thị trường xuống mà không bán, và lo ngại khi thị trường lên, chỉ khi đã lên nhiều mới mua vào thì lúc đó thị trường sẽ điều chỉnh xuống. Để không là người thua cuộc, cần phải phá vỡ vòng luẩn quẩn này. Chuyển từ người thua sang người thắng không phải là chuyện dễ dàng. Kinh nghiệm, sự tự tin, giác quan thứ sáu là những điều mà nhà đầu tư cần xây dựng. Thành quả sẽ là ngọt ngào đối với những người chịu khó và có phẩm chất tài năng.