CHÓNG MẶT VÌ THAY ĐỔI

Nhiều doanh nghiệp (DN) chóng mặt, trở tay không kịp, không ít nhà đầu tư ngao ngán, người tiêu dùng cũng hoang mang không biết chọn hướng nào, đó là kết quả của những sự thay đổi cơ chế chính sách đột ngột. Điều đáng nói là tình trạng ấy không hiếm và vẫn khá phổ biến trong việc ban hành cơ chế chính sách mới ở nước ta và ngành nào, nhà nào cũng đã ít nhất vài lần bị sốc với cái gọi là “bất ngờ và đột ngột” nói trên. Đầu tháng 12/2008, nhiều cơ quan báo chí đồng loạt nhận được thư “kêu cứu” của các DN chế biến gỗ trước việc Bộ Tài chính bất ngờ ra quy định thu 10% thuế xuất khẩu đối với đồ gỗ. Nếu là lúc thuận buồm xuôi gió xem ra không đáng ngại song hiềm một nỗi, khủng hoảng kinh tế toàn cầu khiến sức mua mặt hàng đồ gỗ ở Mỹ và Châu Âu sụt giảm đáng kể. Nhiều DN phải giảm giá song hàng vẫn khó bán và các đối tác nhập khẩu nước ngoài cũng đang e dè vì lo sợ sang năm 2009 tình hình sẽ bi đát hơn. Tình hình như vậy nên quyết định bất ngờ của Bộ Tài chính xem ra như nước lạnh dội vào gáy DN và hiềm nỗi, một khối lượng lớn hàng hoá xuất khẩu đã ký hợp đồng từ trước, việc ban hành quy định mới lại vô cùng bất ngờ, DN chỉ biết sau khi CV này được ký 6 ngày trong khi CV này có hiệu lực ngay từ ngày ký. Cái bất ngờ ấy càng khiến DN phải “bó giáo” bởi các hợp đồng XK thường được ký trước từ cả năm, và trung bình 6 tháng mới có thể điều chỉnh giá. DN không dự liệu được 10% chi phí cho thuế nay bỗng nhiên bị đội lên, nhiều lô hàng có nguy cơ lỗ bởi ngành chế biến gỗ chỉ đạt lợi nhuận tối đa 5%. Câu chuyện của ngành sản xuất mũ bảo hiểm xe gắn máy cũng không kém phần “bất ngờ” so với trường hợp của ngành chế biến gỗ. Quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm bắt đầu thực thi từ 15/12/2007 nhưng các tiêu chuẩn để mũ bảo hiểm thực sự bảo hiểm được cho người đội lại tới tháng 4/2008 mới ban hành và tới tháng 6/2008 mới được công bố. Tiếp đó tới tháng 9 thì DN được gọi lên phổ biến, tập huấn 1 lần và 15/11 chính thức áp dụng chuẩn mới. Cái sự ban hành quy định đội mũ, quy định về tiêu chuẩn… thiếu kế hoạch, vừa ngược vừa bất ngờ khiến các DN sản xuất mũ trở tay không kịp. Nhiều DN đã phải bỏ hết khuôn mẫu, bỏ các sản phẩm, linh kiện đã sản xuất trước đó khiến làm ăn chưa thấy lời lãi đã thấy lỗ. Việc ban hành quy định chậm cả gần 1 năm khiến người tiêu dùng cũng không biết nên mua mũ nào, bỏ mũ nào, chọn tem CS hay SR trong khi thị trường thì đầy hàng trôi nổi, không rõ xuất xứ… và quản lý thị trường thì không quản xuể.   Việc ra quy định bất thình lình có lẽ đã trở thành “cơm bữa” và khá phổ biến không phải chỉ ở năm 2008. Một DN sản xuất thép kể câu chuyện đã qua gần 2 năm nhưng vẫn khiến ông “dở khóc dở mếu” như vừa xảy ra. Số là do mải mê xuất – nhập và chẳng được ai “hỏi ý kiến” trước khi ra quy định nên nhiều DN ở Hải Phòng không hề biết khi luật môi trường và các nghị định hướng dẫn được thực thi thì họ không còn được quyền nhập thép phế nữa. Ngày 18/5/2006, Chính phủ ban hành Nghị định 49/2006/NĐ-CP về đăng ký và mua bán tàu biển cho phép nhập tàu biển về phá dỡ với những điều kiện nhất định. Đến ngày 1/7/2006, Luật Bảo vệ môi trường có hiệu lực, thì hoạt động này bị cấm. Sự thật “bất ngờ” khiến không ít hợp đồng đã ký, hàng đã về cảng thì không thể thông quan, hàng đang lênh đênh trên biển giờ không biết đi đâu về đâu và thiệt hại nhãn tiền DN phải gánh chịu. Năm 2008 cũng là năm có quá nhiều bất ngờ về thuế đối với ôtô. Trong năm 2007 Bộ Tài chính 3 lần  giảm thuế nhập khẩu ôtô nguyên chiếc từ 90% xuống còn 60%. Tuy nhiên giảm được vài tháng thì tháng 3/2008 lại nâng lên 70% rồi chẳng lâu sau là 83%. Bộ Tài chính cho rằng mục tiêu điều chỉnh thuế là “chống ách tắc giao thông và giảm nhập siêu” Chống tắc hay giảm siêu thì chưa biết nhưng nhiều DN nhập khẩu ôtô “dở mếu dở khóc” vì không lường trước được sự thể này. Tuy nhiên điều đáng nói hơn là Bộ Tài chính thường bí mật thông tin đến phút chót khiến các DN nhập khẩu đều bất ngờ và hoàn toàn mất chủ động. Cách ban hành chính sách kiểu trên khiến ngành nào, nhà nào cũng ít nhiều vài lần bị sốc.